De mens is beter beschermd tegen voedselschaarste dan tegen een voedseloverschot. Gedurende de evolutie heeft de mens zich aan voedselschaarste aangepast. Periodes van overvloed werden afgewisseld met perioden van schaarste. In sommige perioden was er veel te eten, terwijl er in andere perioden juist niets tot weinig te eten was. Het kon dagen duren voordat er weer voedsel beschikbaar was. Hierdoor is de mens goed geworden in het opslaan van energie.
De enorme opslagcapaciteit van energie (in de lever, spieren en vetweefsel) en het vermogen om zeer efficiënt met energie om te kunnen gaan, zorgde ervoor dat men periodes van voedselschaarste kon overleven. Mensen kunnen wel 30 dagen of langer zonder voedsel.
Bedenk dat mensen tot wel 200.000 kilocalorieën in hun lichaam hebben opgeslagen.
In de omgeving waar onze voorouders leefden was het ongeveer 12 uur per dag donker. Tijdens de donkere avonduren werd er waarschijnlijk niets gegeten, waardoor er sprake was van een lange periode van nachtelijk vasten. Vasten is een bekend verschijnsel en onze genen zijn erop aangepast.
Daarentegen is een langdurig overschot aan voedsel, zoals nu bij ons het geval is, een nieuw verschijnsel voor de mens. Pas vanaf de agrarische revolutie, zo’n 10.000 jaar gelden, is men begonnen met drie maaltijden per dag te eten. En tegenwoordig eet men zelfs de hele dag door. Vier tot zes eetmomenten per dag is voor de meeste mensen normaal. In de moderne maatschappij is het ook normaal dat er elke dag iets te eten is, maar vanuit een evolutionair perspectief is dit juist heel erg vreemd. Daar wringt de schoen.
Onze genen zijn aangepast aan een omgeving met voedselschaarste en niet aan een omgeving met een overvloed aan calorierijk voedsel. Om deze reden zijn we geneigd om te veel en te calorierijk te eten. Want als er voedsel was moest je zorgen dat je je buik rond at. Je wist namelijk nooit wanneer je volgende maaltijd zou zijn.
Veel mensen eten te vaak en krijgen chronisch teveel calorieën binnen. Hierdoor is de noodzaak om lichaamsvet als energiebron te gebruiken verdwenen. Er is immers altijd voedsel (energie) aanwezig. Dit heeft ervoor gezorgd dat de meeste mensen niet meer in staat zijn om (lichaams)vet te kunnen verbranden. Daarnaast heeft ons koolhydraatrijke voedingspatroon ervoor gezorgd dat de Westerse mens vooral een glucoseverbrander is geworden.
Door de eerdergenoemde ontwikkelingen is de metabole flexibiliteit van de mens afgenomen. Dit betekent dat de mens voornamelijk glucose als energiebron gebruikt, en nauwelijks meer in staat is om andere energiebronnen zoals vetzuren, ketonen en melkzuur te gebruiken. Dit vermindert de gezondheid van de mens. Bij een verminderde metabole flexibiliteit is er een grotere kans op het ontwikkelen van energietekorten in bepaalde organen. Dit is de basis van een klacht. Een klacht ontstaat door een energietekort op desbetreffende plek.
Het energietekort wordt veroorzaakt doordat het immuunsysteem langdurig actief is. Het immuunsysteem eist de glucose op om actief te kunnen blijven. Andere organen worden hierdoor gedwongen om een andere energiebron te gebruiken, namelijk vet. Maar als het lichaam niet metabool flexibel is, kan het niet zo goed vet als energiebron gebruiken. Op die manier ontstaan er eerder klachten bij een verminderde metabole flexibiliteit.
Metabole flexibiliteit is dus de basis van gezondheid. Je kunt dit op verschillende manieren verbeteren, onder andere door middel van vasten. Tijdens de uren dat je niet eet, wordt het lichaam gedwongen om vetten en ketonen als energiebron te gaan gebruiken. Als je dit regelmatig doet, leert het lichaam weer steeds beter om vet te verbranden en verbetert de metabole flexibiliteit.
Kortdurend vasten is een van de gezondste maatregelen die je in leefstijl kunt integreren. Dit fenomeen staat bekend onder de term ‘intermittent fasting’, ofwel periodiek vasten. Intermittent fasting heeft veel gezondheidsvoordelen en wordt daarom steeds vaker als interventie bij allerlei aandoeningen ingezet.
Intermittent fasting is een verzamelnaam voor verschillende vormen van periodiek vasten. Bij de ene variant wordt er gedurende een bepaalde periode helemaal geen calorieën ingenomen, terwijl er bij de andere variant sprake is van slechts een verminderde calorie-inname. Varianten van intermittent fasting zijn:
Caloric Restriction – dagelijkse calorierestrictie
Bij ‘Calorie Restriction’ wordt de inname van het aantal calorieën dagelijks beperkt. In de meeste gevallen wordt de dagelijkse calorie-inname met 20-40% verminderd.
Intermittent Energy Restriction – periodieke energie beperking
Bij ‘Intermittent Energie Restriction’ wordt de dagelijkse inname van voeding en caloriehoudende dranken periodiek vermeden of sterk verminderd tot ongeveer 500 kcal per dag. Een voorbeeld hiervan is ‘Alternate Day Fasting’ waarbij men om de dag vast of de calorie-inname sterk beperkt. En een milderde versie van Alternate Day Fasting is het ‘5:2 dieet’ waarbij men slechts twee dagen per week niets eet of de calorie-inname sterk verminderd tot ongeveer 500 kcal per dag.
Time Restricted Feeding – eten binnen een bepaald tijdsbestek
‘Time Restricted Feeding’ houdt in dat je alleen binnen een bepaald tijdsbestek calorieën inneemt via eten of drinken en dat je de overige uren vast. Je eet en drinkt dan bijvoorbeeld binnen een kader van 4-12 uur. Dit betekent dat er die dag 12-20 uur over blijft waarin je geen calorieën inneemt.
Drinken tijdens intermittent fasting
Het drinken van water, koffie en thee – zonder suiker – (dus calorie-arme dranken) is wel toegestaan tijdens de uren dat je vast.